آیا صنعت فولاد ایران از بحران عبور می‌کند؟

سال گذشته برای صنعت فولاد ایران با انبوهی از مشکلات به پایان رسید. افزایش نرخ ارز و هزینه‌های تولید، ناترازی شدید انرژی و محدودیت‌های برق و گاز، و همچنین کمبود نقدینگی، از مهم‌ترین دغدغه‌های این صنعت در سالی که گذشت بودند. با توجه به شرایط اقتصادی و سیاسی حاکم بر کشور، پیش‌بینی می‌شود که سال ۱۴۰۴ نیز برای صنعت فولاد سالی دشوار باشد و روند نزولی عرضه و تقاضا همچنان ادامه یابد. در این بین، توسعه و تقویت صادرات به عنوان تنها راه برون‌رفت این بخش از بحران فعلی شناخته می‌شود. به همین دلیل، بازار فیزیکی بورس کالا در سال جدید با افزایش عرضه و قیمت‌ها آغاز به کار کرد.

ناترازی انرژی و تاثیر عوامل بیرونی بر بازار فولاد در سال ۱۴۰۳

بررسی عملکرد بخش فولاد در سال ۱۴۰۳ نشان می‌دهد که این صنعت سال نسبتاً سختی را پشت سر گذاشته است. ناترازی انرژی در این سال نسبت به سال‌های پیشین شدت بیشتری یافت و حجم تولید و فعالیت واحدهای صنعتی به حداقل رسید. از طرفی، وضعیت اقتصادی کشور نیز با سال‌های دیگر تفاوت داشت و به همین دلیل، بررسی بازار فولاد دیگر صرفاً به تحلیل عرضه و تقاضا محدود نمی‌شود، بلکه عوامل بیرونی تاثیر قابل توجهی بر این صنعت گذاشته‌اند. 

چالش کمبود برق و محدودیت‌های تولید در سال ۱۴۰۴

با توجه به وضعیت انرژی کشور در سال‌های اخیر، انتظار می‌رود که کمبود برق در سال جاری جدی‌تر شود. به همین دلیل، برخی از واحدهای بزرگ فولادی مانند فولاد مبارکه اصفهان و فولاد خوزستان به دنبال احداث نیروگاه‌های اختصاصی رفته‌اند. با این حال، تجربه سال ۱۴۰۳ نشان داد که در زمان اوج مصرف برق، ستاد تنظیم بازار برق این واحدها را مجبور به انتقال انرژی تولیدی خود به شبکه سراسری می‌کند. بنابراین، راه‌اندازی نیروگاه به معنای پایان محدودیت‌های برق برای واحدهای تولیدی نخواهد بود.

تشدید کمبود تقاضا در بازار فولاد

بر اساس آمارهای منتشر شده توسط انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران، میزان تولید در سال گذشته حدود ۷ درصد کاهش یافته است که بیشترین کاهش در بخش تولید فولاد میانی رخ داده است. در صورت ادامه روند قطعی برق در سال ۱۴۰۴، این کاهش تولید می‌تواند جدی‌تر شده و میزان عرضه را به شدت تحت تاثیر قرار دهد. 

از سوی دیگر، اختصاص بودجه عمرانی کمتر از ۹ درصد کل بودجه و پیش‌بینی تحقق کمتر از ۵ درصد آن به صورت عملی، ساخت‌وساز را با رکود مواجه کرده است. از دلایل دیگر این موضوع، به وضعیت اقتصادی کشور که باعث کاهش قدرت خرید مردم در بخش مسکن شده است نیز، می‌توان اشاره کرد. این موضوع به طور مستقیم بر میزان تقاضا برای محصولات فولادی، به‌خصوص میلگرد و تیرآهن، تاثیر گذاشته است. 

افزایش هزینه‌های تولید و کمبود نقدینگی در سال ۱۴۰۴

علاوه‌بر ناترازی انرژی و وضعیت اقتصادی کشور، عوامل بیرونی نیز تاثیر قابل توجهی بر بازار فولاد در سال ۱۴۰۳ گذاشتند و این روند در سال ۱۴۰۴ نیز ادامه خواهد داشت. یکی از این عوامل، افزایش هزینه‌های تولید است. با توجه به نرخ تورم اعلام شده، قطعاً هزینه تولید در بخش فولاد نیز افزایش خواهد یافت. این افزایش ناشی از رشد قیمت آب، برق و گاز، افزایش دستمزد و حقوق، و همچنین مالیات خواهد بود. 

از آنجایی که تولیدکنندگان به‌خاطر رکود و کمبود برق و گاز با کمتر از ظرفیت واقعی خود فعالیت می‌کنند، هزینه تولید آنها نیز افزایش خواهد یافت. بنابراین، انتظار می‌رود که قیمت‌ها در سال ۱۴۰۴ به‌خاطر مشکلات ساختاری و افزایش هزینه‌ها با رشد همراه باشند. همچنین، با توجه به تنش‌های سیاسی و کسری بودجه، دسترسی به تسهیلات بانکی در سال جاری با شرایط دشواری مواجه خواهد بود. در نتیجه، کمبود نقدینگی در واحدهای فولادی بیش از پیش خود را نشان خواهد داد و تامین نقدینگی به اولین مشکل در واحدهای صنعتی تبدیل خواهد شد. 

نوسانات نرخ ارز از مهم‌ترین عامل تاثیرگذار بر بازار فولاد

مهم‌ترین مولفه حاکم بر بازار فولاد، نوسانات نرخ ارز است. ورود قیمت دلار به کانال‌های بالاتر، شرایط را برای فولادسازان در ادامه سال ۱۴۰۴ سخت‌تر کرده است. تا پایان سال ۱۴۰۳، صادرکنندگان می‌توانستند در مقابل صادرات خود طلا وارد کرده و آن را در بازار مبادله طلا و ارز به فروش برسانند که قیمت آن حداقل ۹۰ هزار تومان بود. این نرخ با بازار مبادله ارز حداقل ۱۵ هزار تومان تفاوت داشت. اما از پایان سال ۱۴۰۳، تمامی صادرکنندگان موظف شده‌اند ارز خود را برگردانند و نمی‌توانند به جای آن طلا وارد کنند. این روند قبلاً با دلار ۴۵ هزار تومانی نیز تجربه شده بود. واردات طلا و فروش آن به صورت شمش و سکه باعث خروج سرمایه در گردش و حبس شدن سرمایه‌های خرد به صورت سکه می‌شود و در نتیجه، از حجم فعالیت‌ها کاسته می‌شود.

رونق نسبی در بازار فیزیکی فولاد در ابتدای ۱۴۰۴

بررسی تالار صنعتی و معدنی بورس کالای ایران در روز ۱۸ فروردین ماه نشان می‌دهد که نسبت حجم معاملات به عرضه شمش از ۶۶ درصد در هفته پایانی اسفند ماه ۱۴۰۳ به ۶۴ درصد کاهش یافته است. با این حال، حجم عرضه این محصول میانی زنجیره فولاد در روز ۱۸ فروردین ماه ۱۴۰۴ نسبت به هفته پایانی اسفند سال گذشته ۳۷ درصد افزایش داشته است. همچنین، بورس کالا میزبان عرضه ۲۴۴ هزار و ۱۷۵ تن شمش بود که با توجه به تقاضای یک برابری نسبت به عرضه، ۶۴ درصد از عرضه‌ها مورد معامله قرار گرفت. از طرفی، قیمت فولاد به‌صورت کلی با نوسان همراه بوده است.

قیمت میانگین موزون شمش در معاملات دیروز ۳۰ هزار و ۲۹۴ تومان به ازای هر کیلوگرم بود که رشد ۳ درصدی را نسبت به هفته پایانی اسفند گزارش می‌کند. همچنین، میزان عرضه و معاملات رینگ فیزیکی در روز ۱۸ فروردین ماه نسبت به هفته پایانی اسفند ۱۴۰۳ به ترتیب ۳۷ درصد و ۳۴ درصد افزایش داشته است. شمش با میانگین قیمت ۳۰ هزار و ۲۹۴ تومان به ازای هر کیلوگرم در بازار فیزیکی مورد معامله قرار گرفت که با احتساب هزینه حمل و ارکان بورس و مالیات ارزش افزوده، شمش ۳۱ هزار و ۵۰۰ تومانی به ازای هر کیلوگرم به واحدهای نورد می‌رسد و در نتیجه، کف قیمت میلگرد به ۳۳ هزار تومان به ازای هر کیلوگرم می‌رسد. 

با توجه به رکود ساخت‌وساز و افزایش قیمت‌ها، باید منتظر رینگ فیزیکی مقاطع طویل در پایان هفته بود. شرکت فولاد خوزستان در رینگ فیزیکی ۱۸ فروردین ماه ۷۰ هزار تن شمش عرضه کرد که با تقاضای ۵۷ هزار و ۳۰۰ تنی مواجه شد و ۴۳ هزار و ۸۰۰ تن از آن با میانگین قیمت ۳۰ هزار و ۹۸۵ تومان به ازای هر کیلوگرم مورد معامله قرار گرفت. همچنین، بررسی رینگ فیزیکی بورس کالای ایران نشان می‌دهد که در روز یکشنبه ۱۷ فروردین ماه ۲۳۱ هزار تن آهن اسفنجی در این بازار عرضه شد که با توجه به ثبت تقاضای ۰.۹ برابری نسبت به عرضه، ۷۵ درصد از حجم عرضه‌ها مورد معامله قرار گرفت. 

قیمت میانگین موزون هر کیلوگرم آهن اسفنجی در معاملات اخیر نسبت به هفته گذشته ۳.۵ درصد افزایش داشت و به ۱۸ هزار و ۱۵۰ تومان رسید. قیمت میانگین موزون معاملات آهن اسفنجی در هفته پایانی اسفند سال گذشته ۱۷ هزار و ۵۴۱ تومان به ازای هر کیلوگرم بود. تحلیل بازار فیزیکی روز یکشنبه ۱۷ فروردین ماه نشان می‌دهد که معاملات وارد کانال جدید ۱۸ هزار تومان به ازای هر کیلوگرم شده است.

منبع