11 تا از مهمترین استانداردهای فولاد در جهان

استاندارد جهانی فولاد، چارچوبی برای طبقه‌بندی و تعیین مشخصات انواع فولاد است. این استانداردها خواص شیمیایی، مکانیکی و متالورژیکی فولاد را تعریف می‌کنند. هدف، ایجاد زبانی مشترک برای تولیدکنندگان، مصرف‌کنندگان و نهادهای نظارتی در سراسر جهان است. استانداردهای جهانی، تجارت بین‌المللی فولاد را تسهیل کرده و کیفیت و ایمنی محصولات فولادی را به ارمغان می‌آورند.

سازمان بین‌المللی استاندارد (ISO) نقش مهمی در تدوین استانداردهای جهانی فولاد ایفا می‌کند. برای مثال، استاندارد ISO 6892 روش آزمون کشش مواد فلزی را مشخص می‌کند. با وجود تلاش‌های ISO، برای ایجاد هماهنگی جهانی، برخی کشورها استانداردهای ملی خود را نیز دارند. این استانداردها اغلب مکمل استانداردهای ISO هستند و به نیازهای خاص هر کشور پاسخ می‌دهند. مثلا، استاندارد ASTM در ایالات متحده و استاندارد JIS در ژاپن از جمله استانداردهای ملی شناخته‌شده هستند.در ادامه، مفصل انواع استانداردهای فولاد را بررسی می‌کنیم. با میهن فولاد همراه باشید.

• استاندارد DIN آلمان

DIN، مخفف Deutsches Institut für Normung، موسسه استانداردسازی آلمان است. این سازمان، مسئول تدوین و انتشار استانداردهای ملی آلمان در طیف وسیعی از صنایع، از جمله ساختمان، خودروسازی، مهندسی پزشکی و فولاد است. استانداردهای DIN نقش زیادی در کیفیت، ایمنی و قابلیت تعویض‌پذیری محصولات و خدمات در آلمان و حتی در سطح بین‌المللی ایفا می‌کنند.

در صنعت فولاد، استانداردهای فولاد DIN به‌طور جامع، جنبه‌های مختلفی از فولاد را پوشش می‌دهند. این استانداردها ترکیب شیمیایی، خواص مکانیکی (مانند استحکام کششی، استحکام تسلیم و سختی)، ابعاد، تلرانس‌ها، روش‌های آزمون و روش‌های تولید فولاد را مشخص می‌کنند. به‌عنوان مثال:

1. استاندارد DIN EN 10025 به فولادهای ساختمانی اختصاص دارد و مشخصات فنی انواع مختلف فولادهای ساختمانی، از جمله فولادهای کربنی و فولادهای کم‌آلیاژ، را تعیین می‌کند.
2. استاندارد DIN EN ISO 6892 روش آزمون کشش مواد فلزی را تعیین می‌کند که برای تعیین خواص مکانیکی فولاد بسیار مهم است. 
3. استاندارد DIN EN 10204 انواع گواهینامه‌های بازرسی مواد فلزی، از جمله فولاد، را مشخص می‌کند.

سیستم شماره‌گذاری استانداردهای فولاد DIN به گونه‌ای طراحی شده است که به‌راحتی قابل شناسایی و ردیابی باشند. اعداد قبل از خط فاصله، به نوع استاندارد و موضوع آن اشاره دارند. اعداد بعد از خط فاصله، سال انتشار یا آخرین به‌روزرسانی استاندارد را نشان می‌دهند. برای مثال، DIN EN 10025-2:2019 به نسخه 2019 از بخش دوم استاندارد EN 10025 (مربوط به فولادهای ساختمانی) اشاره دارد. حرف “EN” در این شماره نشان می‌دهد که این استاندارد، یک استاندارد اروپایی (European Norm) است که در آلمان نیز به‌عنوان استاندارد ملی پذیرفته شده است.

• استاندارد آمریکایی AISI-SAE

AISI، موسسه آهن و فولاد آمریکا (American Iron and Steel Institute)، یک سازمان معروف در توسعه و انتشار استانداردهای فولاد در ایالات متحده است. این سازمان غیرانتفاعی با همکاری صنایع فولاد، دانشگاه‌ها و موسسات تحقیقاتی، استانداردهایی را برای انواع مختلف فولاد، از جمله فولادهای کربنی، فولادهای آلیاژی، فولادهای ضدزنگ و فولادهای ابزار، تدوین می‌کند. استانداردهای AISI طیف گسترده‌ای از موضوعات، از جمله ترکیب شیمیایی، خواص مکانیکی، ابعاد، روش‌های آزمون، عملیات حرارتی، جوشکاری و پوشش‌دهی را پوشش می‌دهند.

SAE International، که قبلاً با نام جامعه مهندسان خودرو (Society of Automotive Engineers) شناخته می‌شد، نیز در تدوین استانداردهای مرتبط با مواد، از جمله فولاد، نقش دارد. استانداردهای فولاد SAE به‌طور گسترده در صنعت خودرو و سایر صنایع مورد استفاده قرار می‌گیرند. به‌دلیل همپوشانی زیاد بین استانداردهای AISI و SAE، این دو بیشتر به‌صورت استاندارد AISI-SAE به‌کار می‌روند. این هماهنگی، انتخاب و استفاده از فولاد مناسب را برای افراد آسان‌تر می‌کند.

یکی از جنبه‌های مهم استانداردهای فولاد AISI، ترکیب شیمیایی فولاد است. این استانداردها مقادیر مجاز عناصر مختلف در فولاد، مانند کربن، منگنز، سیلیسیم، فسفر، گوگرد، کروم، نیکل، مولیبدن و وانادیم را تعیین می‌کنند. کنترل دقیق ترکیب شیمیایی، نقش زیادی در تعیین خواص مکانیکی، مقاومت به خوردگی و قابلیت ماشینکاری فولاد دارد. به‌عنوان مثال، افزایش میزان کربن در فولاد باعث افزایش استحکام و سختی آن می‌شود، اما در عین حال شکل‌پذیری و جوش‌پذیری آن را کاهش می‌دهد.

سیستم شماره‌گذاری استاندارد AISI، اطلاعات خوبی در مورد ترکیب و خواص فولاد ارائه می‌دهد. در فولاد 1045، عدد “10” به معنای فولاد کربنی ساده است و عدد “45” نشان می‌دهد که میزان کربن در این فولاد حدود 0.45 درصد است. در فولاد 4140، عدد “41”  به معنای فولاد کروم مولیبدن است و عدد “40” نشان می‌دهد که میزان کربن در این فولاد حدود 0.40 درصد است. این سیستم شماره‌گذاری، شناسایی سریع و آسان انواع فولاد را امکان‌پذیر می‌کند.

• استاندارد آمریکایی ASTM

ASTM International، سازمانی بین‌المللی برای توسعه استانداردهای فنی، استانداردهای ASTM را منتشر می‌کند. این استانداردها به‌صورت داوطلبانه توسط صنایع مختلف در سراسر جهان مورد استفاده قرار می‌گیرند. استانداردهای فولاد ASTM طیف وسیعی از مواد، محصولات، سیستم‌ها و خدمات را پوشش می‌دهند، از جمله فولاد، پلاستیک، سیمان و سوخت.

در حوزه فولاد، استانداردهای فولاد ASTM مشخصات فنی و روش‌های آزمون انواع مختلف فولاد را تعیین می‌کنند. ASTM روش‌های آزمون استاندارد را برای ارزیابی خواص مختلف فولاد، مانند استحکام کششی، استحکام تسلیم، سختی، ضربه و خستگی، ارائه می‌دهد. این روش‌های آزمون به‌صورت دقیق و جزئی توصیف شده‌اند تا نتایج قابل اعتماد و تکرارپذیر حاصل شود. همچنین، ASTM استانداردهایی برای جوشکاری، عملیات حرارتی و پوشش‌دهی فولاد نیز ارائه می‌دهد.

• استاندارد ISO 

ISO، سازمان بین‌المللی استانداردسازی، یک نهاد غیردولتی جهانی است. این سازمان متشکل از نمایندگان موسسات استانداردسازی ملی کشورهای مختلف است. هدف اصلی ISO، توسعه و ترویج استانداردهای بین‌المللی در زمینه‌های مختلف است. این استانداردها به بهبود کیفیت، ایمنی، کارایی و سازگاری محصولات، خدمات و سیستم‌ها کمک می‌کنند.

استانداردهای ISO یا (International Organization for Standardization) هم به‌صورت داوطلبانه توسط سازمان‌ها و شرکت‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. با این حال، بسیاری از این استانداردها به‌عنوان الزامات قانونی یا مقررات دولتی در کشورهای مختلف پذیرفته شده‌اند.

ISO طیف وسیعی از استانداردها را در زمینه‌های مختلف، از جمله مدیریت کیفیت (ISO 9001)، مدیریت زیست‌محیطی (ISO 14001)، مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی (ISO 45001) و مدیریت انرژی (ISO 50001) توسعه داده است.

• استاندارد EN یا (European Norms)

EN، مخفف European Norm (استاندارد اروپایی)، مجموعه‌ای از استانداردهای فنی است که توسط سازمان‌های استانداردسازی اروپایی تدوین می‌شوند. این استانداردها در کشورهای عضو منطقه اقتصادی اروپا و کشورهای انجمن تجارت آزاد اروپا به رسمیت شناخته شده‌اند. هدف اصلی استانداردهای EN، ایجاد یک بازار واحد و تسهیل تجارت بین کشورهای اروپایی است.

استانداردهای EN طیف وسیعی از صنایع و محصولات از جمله ساختمان، مهندسی مکانیک، الکترونیک، مواد شیمیایی، محصولات غذایی و بسیاری زمینه‌های دیگر را پوشش می‌دهند. این استانداردها، الزامات مربوط به کیفیت، ایمنی، عملکرد و محیط زیست را تعیین می‌کنند. 

سازمان‌های مسئول توسعه استانداردهای EN عبارتند از:

1. کمیته اروپایی استانداردسازی (CEN)
2. کمیته اروپایی استانداردسازی الکتروتکنیک (CENELEC)
3. موسسه اروپایی استانداردهای مخابراتی (ETSI)

استفاده از استانداردهای EN برای تولیدکنندگان مزایای زیادی از جمله دسترسی به بازار اروپا، افزایش رقابت‌پذیری، بهبود کیفیت محصولات و کاهش هزینه‌ها دارد. 

• استاندارد JIS ژاپن یا (Japan Industrial Standard)

JIS، مخفف استاندارد صنعتی ژاپن (Japanese Industrial Standards)، سیستمی جامع برای طبقه‌بندی و تعیین مشخصات محصولات صنعتی، از جمله فولاد، است. استانداردهای فولاد JIS برای فولاد، الزامات دقیقی را برای تولید، آزمایش و کنترل کیفیت انواع فولادها تعیین می‌کنند.

استانداردهای JIS برای فولاد، طیف گسترده‌ای از گریدهای فولادی را پوشش می‌دهند. این گریدها براساس ترکیب شیمیایی، خواص مکانیکی و کاربردهای مورد نظر طبقه‌بندی می‌شوند. فولادهای ساختمانی، فولادهای آلیاژی، فولادهای ضدزنگ و فولادهای ابزاری از جمله انواع فولادهایی هستند که توسط استانداردهای فولاد JIS پوشش داده می‌شوند.

هر گرید فولاد در استاندارد JIS با یک کد مشخص می‌شود. این کد اطلاعات خوبی در مورد ترکیب شیمیایی و خواص فولاد ارائه می‌دهد. برای مثال، JIS G3101 به فولاد ساختمانی نورد گرم اشاره دارد و JIS G4051 به فولاد کروم مولیبدن برای قطعات ماشین‌آلات اشاره دارد. 

استانداردهای JIS همچنین روش‌های آزمون فولاد را نیز مشخص می‌کنند. این روش‌ها شامل آزمون‌های شیمیایی، مکانیکی و متالورژیکی هستند. به‌عنوان مثال، آزمون کشش برای تعیین استحکام کششی و استحکام تسلیم فولاد انجام می‌شود. آزمون سختی برای تعیین سختی فولاد و آزمون ضربه برای تعیین چقرمگی فولاد انجام می‌شود.

• استاندارد GOST روسیه

GOST، مخفف استاندارد دولتی (Gosudarstvenny Standard) در روسیه و کشورهای اتحاد جماهیر شوروی سابق، مجموعه‌ای از استانداردهای فنی است که جنبه‌های مختلفی از محصولات و خدمات، از جمله فولاد، را پوشش می‌دهد.

استانداردهای GOST برای فولاد در صنایع مختلفی مانند ساختمان‌سازی، نفت و گاز، خودروسازی، هوافضا و ماشین‌آلات مورد استفاده قرار می‌گیرند. برای مثال، GOST 380 مربوط به فولاد کربنی ساختمانی بوده و GOST 550 مربوط به لوله‌های بدون درز برای خطوط لوله نفت است. این استانداردها اطلاعات خوبی در مورد مشخصات فنی و کاربردهای مناسب هر نوع فولاد ارائه می‌دهند.

اگرچه با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، بسیاری از کشورها به سمت استفاده از استانداردهای بین‌المللی مانند ISO رفته‌اند، اما استانداردهای فولاد GOST هنوز هم در روسیه و برخی از کشورهای دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرند. در سال‌های اخیر، تلاش‌هایی برای هماهنگ‌سازی استانداردهای GOST با استانداردهای بین‌المللی صورت گرفته است.

اطلاعات دقیق در مورد هر استاندارد GOST را می‌توان در اسناد رسمی منتشر شده توسط سازمان استاندارد روسیه (Rosstandart) یافت. این اسناد شامل جزئیات کاملی در مورد الزامات فنی، روش‌های آزمون و روش‌های کنترل کیفیت هستند.

• استاندارد فولاد ایران یا (INSO)

سازمان ملی استاندارد ایران (INSO)، مسئول تدوین و اجرای استانداردهای ملی در ایران است. این سازمان استانداردهایی را برای محصولات و خدمات مختلف، از جمله فولاد، تدوین می‌کند. استانداردهای فولاد INSO، با هدف تضمین کیفیت، ایمنی و عملکرد محصولات فولادی در بازار داخلی ایجاد شده‌اند.

استانداردهای فولاد INSO برای فولاد، مواردی مختلفی را پوشش می‌دهند. به‌عنوان مثال، استاندارد INSO 1791 مربوط به فولادهای ساختمانی است و استاندارد INSO 12540 مربوط به فولادهای ضدزنگ است. این استانداردها براساس استانداردهای بین‌المللی مانند ISO و EN تدوین شده‌اند.

رعایت استانداردهای INSO برای تولیدکنندگان فولاد در ایران الزامی است. این استانداردها به مصرف‌کنندگان اطمینان می‌دهند که محصولات فولادی تولید شده در ایران دارای کیفیت و ایمنی لازم هستند. همچنین، این سازمان با سازمان‌های استانداردسازی بین‌المللی همکاری می‌کند تا استانداردهای ملی را با استانداردهای جهانی هماهنگ کند.

• استاندارد فولاد BOHLER اتریش

Bohler Edelstahl GmbH، شرکتی اتریشی، به تولید فولادهای با عملکرد بالا برای کاربردهای صنعتی متنوع شهرت دارد. استانداردهای فولاد Bohler، مشخصات فنی و الزامات کیفی این فولادها را تعیین می‌کنند. این استانداردها، اطلاعات دقیقی در مورد ترکیب شیمیایی، خواص مکانیکی و دیگر ویژگی‌های فولاد ارائه می‌دهند.

فولادهای Bohler به‌دلیل کیفیت بالا و عملکرد مناسب، در صنایع مختلفی مانند خودروسازی، هوافضا، نفت و گاز، ابزارسازی و مهندسی پزشکی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این فولادها در شرایط سخت و دماهای بالا مقاومت خوبی از خود نشان می‌دهند و برای ساخت قطعات حساس و با دقت بسیار مناسب هستند. Bohler به‌طور مداوم در حال تحقیق و توسعه برای تولید فولادهای جدید با عملکرد بهتر و کاربردهای گسترده‌تر است.

همچنین، استانداردهای Bohler با استانداردهای بین‌المللی و منطقه‌ای هماهنگ هستند. استانداردهای AISI-SAE آمریکا، DIN آلمان، EN اروپا و ISO بین‌المللی از جمله استانداردهایی هستند که با استانداردهای فولاد Bohler مطابقت دارند.

• استاندارد فولاد ASSAB سوئد

ASSAB، شرکتی سوئدی، در زمینه تولید فولادهای با کیفیت بالا برای کاربردهای صنعتی فعالیت می‌کند. استانداردهای فولاد ASSAB به انواع مختلف فولاد تولید شده توسط این شرکت اشاره دارند. این استانداردها مشخصات فنی، خواص مکانیکی و کاربردهای هر نوع فولاد را تعیین می‌کنند.

استانداردهای فولاد ASSAB طیف گسترده‌ای از فولادهای ابزاری، از جمله فولادهای گرمکار، سردکار و فولادهای پلاستیکی را ارائه می‌دهد. برای مثال، ASSAB 8407 یک فولاد گرمکار مناسب برای ساخت قالب‌های پلاستیکی، آهنگری و اکستروژن است. ASSAB 718، فولادی بر پایه نیوبیوم، برای ساخت قالب‌های تزریق پلاستیک و ریخته‌گری مورد استفاده قرار می‌گیرد.

فولادهای ASSAB، در صنایع مختلفی مانند خودروسازی، هوافضا، الکترونیک و پزشکی کاربرد دارند. این فولادها در برابر سایش، خوردگی و دماهای بالا مقاومت خوبی از خود نشان می‌دهند.

• استاندارد BS انگلستان

BS، مخفف استاندارد بریتانیا (British Standards)، مجموعه‌ای از استانداردهای فنی است که در بریتانیا توسعه داده می‌شوند. این استانداردها موارد مختلفی را از جمله تولید، ساخت، آزمایش و نصب محصولات صنعتی، از جمله فولاد را پوشش می‌دهند.

در صنعت فولاد، استانداردهای فولاد BS نقش مهمی در تعیین مشخصات فنی و الزامات کیفی فولادها ایفا می‌کنند. استاندارد BS EN 10025 به فولادهای ساختمانی اختصاص دارد و مشخصات فنی انواع مختلف فولادهای ساختمانی را تعیین می‌کند. این استانداردها، برای فولاد در صنایع مختلفی مانند ساختمان‌سازی، پل‌سازی، خودروسازی، هوافضا و مهندسی مکانیک مورد استفاده قرار می‌گیرند. 

BSI (British Standards Institution)، موسسه استاندارد بریتانیا، مسئول توسعه و انتشار استانداردهای فولاد BS است. این موسسه با همکاری صنایع، دولت و مصرف‌کنندگان، استانداردهایی را تدوین می‌کند که منعکس‌کننده بهترین روش‌های موجود هستند. 

اصول نامگذاری فولادها

نامگذاری فولادها، فرآیندی سیستماتیک برای شناسایی و طبقه‌بندی انواع مختلف فولاد است. این نامگذاری براساس ترکیب شیمیایی، خواص مکانیکی و کاربرد فولاد انجام می‌شود. سیستم‌های نامگذاری مختلفی در سراسر جهان وجود دارد که هر کدام قواعد خاص خود را دارند. این سیستم‌ها براساس استانداردهای فولاد تعیین می‌شود.

برخی از استانداردهای فولاد در نامگذاری، براساس ترکیب شیمیایی آن هستند. در این سیستم‌ها، عناصر آلیاژی موجود در فولاد و درصد آنها در نام فولاد ذکر می‌شود. برای مثال، فولاد 1045 یک فولاد کربنی با حدود 0.45 درصد کربن است. در مقابل، فولاد 304 یک فولاد ضد زنگ با 18 درصد کروم و 8 درصد نیکل است.

برخی دیگر از سیستم‌های نامگذاری براساس خواص مکانیکی فولاد هستند. در این سیستم‌ها، استحکام کششی، استحکام تسلیم و سایر خواص مکانیکی در نام فولاد ذکر می‌شود. همچنین، برخی استانداردها از کدهای اختصاصی برای نامگذاری فولادها استفاده می‌کنند. مثلا، در استاندارد AISI-SAE، فولاد 4140 یک فولاد کروم مولیبدن با حدود 0.40 درصد کربن است.

در آخر، لازم به ذکر است که استانداردهای فولاد به‌طور مداوم به‌روزرسانی می‌شوند تا با پیشرفت‌های تکنولوژی و نیازهای بازار همگام باشند. این به‌روزرسانی‌ها توسط کمیته‌های فنی متخصص انجام می‌شود که متشکل از نمایندگان صنایع، دانشگاه‌ها و موسسات تحقیقاتی هستند. رعایت این استانداردها نه تنها به بهبود کیفیت و ایمنی محصولات فولادی کمک می‌کند، بلکه باعث افزایش رقابت‌پذیری شرکت‌ها در بازارهای داخلی و بین‌المللی می‌شود. علاوه‌بر تمامی موارد گفته شده، شما می‌توانید برای دریافت مشاوره تخصصی، با کارشناسان ما در ارتباط باشید.

سوالات متداول

1. منظور از استانداردهای جهانی فولاد چیست؟
   مجموعه‌ای از مشخصات فنی و روش‌های آزمون هستند که به‌صورت بین‌المللی توافق شده‌اند. این استانداردها به تضمین کیفیت، ایمنی و سازگاری فولاد در سراسر جهان کمک می‌کنند. همچنین، سازمان بین‌المللی استانداردسازی (ISO) نقش مهمی در توسعه استانداردهای جهانی فولاد ایفا می‌کند.
2. انواع استانداردهای فولاد کدامند؟
   استاندارد DIN آلمان، AISI-SAE آمریکا، ASTM، ISO، EN، JIS ژاپن، GOST روسیه، INSO ایران، BOHLER اتریش، ASSAB سوئد و BS انگلستان.
3. استاندارد فولاد چه اهمیتی دارد؟
   استانداردهای فولاد اهمیت زیادی در صنعت فولاد و کاربردهای آن دارند. استانداردها حداقل الزامات کیفی فولاد را تعیین می‌کنند و به مصرف‌کنندگان اطمینان می‌دهند که فولاد مورد استفاده دارای کیفیت مناسب است. درواقع، به تضمین ایمنی محصولات و سازه‌های فولادی، سازگاری، قابلیت تعویض قطعات، تسهیل تجارت بین‌المللی فولاد و کاهش هزینه‌های تولید و ساخت و ساز کمک کند.