ناودانی ساختمانی چیست؟ انواع + سایز‌بندی و کاربردها

ناودانی ساختمانی، از جمله مقاطع فولادی طویل و جزء پروفیل‌های باز است. آنها به‌صورت المان‌های U شکل هستند و با تحمل بارهای سنگین و انتقال مؤثر نیروها، اسکلت بنا را در برابر تنش‌ها و فشارهای وارده مقاوم می‌سازند. با این وجود، تنوع در انواع ناودانی‌ها، بر اساس وزن، روش تولید و جنس، انتخاب مناسب‌ترین گزینه را برای هر پروژه ساختمانی موضوعی ضروری می‌سازد. در ادامه این مقاله، به بررسی ناودانی می‌پردازیم. با میهن فولاد همراه باشید.

ناودانی ساختمانی چیست؟

همان‌طور که اشاره شد، ناودانی ساختمانی، جزو مقاطع فولادی U یا C شکل است. این پروفیل‌ها با نام انگلیسی Steel C Channels نیز شناخته می‌شوند و به روش نورد گرم تولید می‌شوند. ساختار ناودانی شامل یک جان افقی و دو بال عمودی است که به آن مقاومت و پایداری خوبی می‌دهد. 

این مقاطع فولادی در اندازه‌ها و ضخامت‌های متنوعی تولید می‌شوند تا با نیازهای گوناگون پروژه‌های ساختمانی سازگاری داشته باشند. ساخت قاب‌های ساختمانی، مهاربندی و تقویت سازه‌ها،برخی از کاربردهای آن‌ها است. 

استفاده از ناودانی‌های فولادی در کنار میلگردها در ساختمان‌سازی، مزایای زیادی مانند مقاومت بالا در برابر خوردگی، قابلیت جوشکاری و سهولت نصب دارد. همچنین، به دلیل تولید انبوه، ناودانی‌ها معمولاً از نظر اقتصادی نیز مقرون به صرفه هستند. 

انواع ناودانی ساختمانی

ناودانی ساختمانی، در انواع مختلفی تولید می‌شود تا به‌همراه فولاد ساختمانی، پاسخگوی نیازهای متنوع پروژه‌های ساختمانی باشد. این تنوع، بر اساس معیارهای مختلفی مانند شکل ظاهری، جنس، استاندارد تولید، کاربرد و وزن دسته‌بندی می‌شود. 

دسته‌بندی بر اساس شکل ظاهری

شکل ظاهری ناودانی ساختمانی، اولین و بارزترین مشخصه آن است. بر این اساس، سه نوع ناودانی وجود دارد:

1. ناودانی ساده: این نوع ناودانی، دارای ساختار یکنواخت و بدون سوراخ است. به دلیل مقاومت و سادگی، در پل‌ها و سازه‌های سنگین کاربرد فراوانی دارد.
2. ناودانی مشبک: در جان و بال‌های این ناودانی، سوراخ‌هایی برای کاهش وزن و عبور تاسیسات ایجاد شده است. در دو نوع UPE و UPN تولید می‌شود و برای سازه‌های سبک و قفسه‌بندی مناسب است.
3. ناودانی اروپایی: با استانداردهای اروپایی تولید می‌شود و معمولاً وزن بیشتری دارد. به دلیل استحکام بالا، در سازه‌های سنگین که نیاز به مقاومت فوق‌العاده دارند، استفاده می‌شود.

دسته‌بندی بر اساس مواد سازنده

جنس ناودانی، تأثیر زیادی بر مقاومت و همچنین قیمت آن دارد. انواع مختلف ناودانی ساختمانی از نظر جنس عبارتند از:

1. ناودانی آهنی: به دو نوع ساده و مشبک تقسیم می‌شود و نوع ساده آن نیز در دو گونه صنعتی و ساختمانی موجود است.
2. ناودانی آلیاژی (استیل): با افزودن عناصر آلیاژی، مقاومت و خواص مکانیکی این نوع ناودانی بهبود یافته است.
3. ناودانی آلومینیومی: وزن کم و مقاومت در برابر خوردگی از ویژگی‌های این نوع ناودانی است.
4. ناودانی گالوانیزه: با پوشش روی، در برابر زنگ‌زدگی و خوردگی محافظت می‌شود.

دسته‌بندی بر اساس استاندارد تولید

استانداردهای تولید ناودانی ساختمانی، معیاری برای کنترل کیفیت و یکنواختی محصول هستند. برخی از استانداردهای معروف عبارتند از:

1. استاندارد اروپا: DIN-1026 یا UPN و UNP
2. استاندارد فرانسه: NFA 45-255
3. استاندارد مقاومت در مقابل خوردگی: DIN EN ISO 12944-3

دسته‌بندی بر اساس کاربرد

شکل مقطع ناودانی ساختمانی، کاربرد آن را تعیین می‌کند. دو نوع اصلی ناودانی از نظر کاربرد عبارتند از:

1. ناودانی C شکل (UPE): با بال‌های موازی، برای کاربردهایی که نیاز به توزیع یکنواخت بار دارند، مناسب است.
2. ناودانی U شکل (UPN): با بال‌های مخروطی و شیب‌دار، برای تحمل بارهای متمرکز مناسب‌تر است.

دسته‌بندی بر اساس وزن

وزن ناودانی، عامل مهمی در تعیین قیمت و همچنین مقاومت آن است. دو دسته اصلی از نظر وزن عبارتند از:

1. ناودانی سبک: وزن آن از مقادیر جدول اشتال کمتر است.
2. ناودانی سنگین (اروپایی): وزن آن به مقادیر جدول اشتال نزدیک‌تر است و قیمت بالاتری دارد.

کاربرد ناودانی ساختمانی

ناودانی ساختمانی مانند نبشی، کاربردهای گسترده‌ای در صنایع مختلف، به‌خصوص ساختمان‌سازی دارد. برخی از مهم‌ترین کاربردهای ناودانی شامل:

سازه‌های فولادی

ناودانی ساختمانی، یکی از اجزای اصلی ساختمان‌های فولادی است. در کنار تیرآهن‌ها و سایر مقاطع فولاد آلیاژی، برای ساخت سازه‌های تجاری، صنعتی و حتی مسکونی استفاده می‌شوند. نقش ناودانی در این سازه‌ها می‌تواند به‌عنوان تسمه، مهاربند یا تیرچه باشد. در واقع، وقتی مقاومت تیرآهن IPE مورد نیاز نباشد، ناودانی گزینه مناسب و اقتصادی‌تری است. در سازه‌های سبک، ناودانی‌ها به روش‌های مختلفی مانند جوشکاری، پیچ و مهره یا پرچ به یکدیگر متصل می‌شوند.

ساخت خرپا

یکی از مهم‌ترین کاربردهای ناودانی ساختمانی، ساخت خرپا است. خرپاها سازه‌های سبک و مقاومی هستند که در سقف‌ها، پل‌ها و سایر سازه‌های فولادی استفاده می‌شوند. ناودانی UNP، با وزن و استحکام بیشتر، گزینه مناسبی برای ساخت خرپاهای سنگین و پروژه‌های صنعتی بزرگ است. این نوع ناودانی در ساخت بادبندها، تیرها و ستون‌ها نیز کاربرد دارد.

استفاده در تیرهای حمال و نماسازی

در برخی پروژه‌ها، برای پشتیبانی طرح‌های زیبایی و نماسازی، از تیرهای حمال استفاده می‌شود. ناودانی‌های آلیاژی، به دلیل استحکام و مقاومت در برابر خوردگی، گزینه مناسبی برای اجرای نماهای مدرن و زیرسازی آنها هستند. در ساختمان‌های با قاب چوبی نیز، ناودانی‌ها به‌عنوان تیر حمال استفاده می‌شوند و استحکام سازه را افزایش می‌دهند.

در ساخت دیوار

ناودانی‌های فولادی، به‌صورت تکی یا چندتایی، در ساخت دیوار نیز کاربرد دارند. این کاربرد به‌خصوص در ساخت گاراژها، کارگاه‌ها و انبارها رایج است. در ساختمان‌های فلزی، ناودانی‌ها به‌عنوان پشتیبان عمودی دیوارها عمل می‌کنند و در زمین نصب می‌شوند تا وزن سازه را تحمل کنند. همچنین، به‌عنوان اجزای افقی دیوار (وال پست) نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند و نقاط اتصال را ایجاد می‌کنند.

ساخت سقف 

در سقف‌های سبک، ناودانی ساختمانی به‌عنوان تیرچه استفاده می‌شود و پشتیبانی لازم برای عرشه سقف را فراهم می‌کند. به دلیل وزن کمتر، مقاومت بیشتر و دوام بالاتر نسبت به تیرهای چوبی، گزینه مناسبی برای سقف هستند. در سقف‌های سنگین‌تر، ناودانی‌ها عمود بر تیرآهن‌های IPE قرار می‌گیرند و فاصله بین درزها را پر می‌کنند.

تاسیسات دریایی و شاسی خودرو

مقاومت در برابر خوردگی و استحکام بالای ناودانی‌های فولادی ضد زنگ، آنها را به گزینه‌ای مناسب برای سازه‌های دریایی مانند سکوهای نفتی، اسکله‌ها و شناورها تبدیل کرده است. همچنین، در صنعت خودروسازی، ناودانی‌های فولادی در ساخت شاسی و سایر قطعات خودرو کاربرد دارند. ناودانی‌های سنگین به‌عنوان ریل‌های اصلی شاسی و ناودانی‌های سبک‌تر برای پشتیبانی موتور یا رادیاتور استفاده می‌شوند.

سایزبندی انواع ناودانی‌

سایز ناودانی ساختمانی، یکی از مهم‌ترین فاکتورها در انتخاب این مقطع فولادی برای پروژه‌های ساختمانی است. اما سایز ناودانی چگونه تعیین می‌شود؟ سایزبندی ناودانی‌ها بر اساس ارتفاع آنها انجام می‌شود. ارتفاع ناودانی، فاصله بین دو بال U شکل آن است. این ارتفاع بر حسب سانتی‌متر اندازه‌گیری و بیان می‌شود. برای مثال، اگر ارتفاع یک ناودانی ۸ سانتی‌متر باشد، به آن ناودانی شماره ۸ می‌گوییم. 

ممکن است بپرسید، ارتفاع ناودانی ساختمانی چه تأثیری بر کاربرد آن دارد؟ ارتفاع ناودانی با مقاومت و ظرفیت باربری آن رابطه مستقیم دارد. ناودانی‌های با ارتفاع بیشتر، مقاومت و ظرفیت باربری بالاتری دارند و برای سازه‌های سنگین‌تر مناسب هستند. در مقابل، ناودانی‌های با ارتفاع کمتر، برای سازه‌های سبک‌تر و کاربردهایی که نیاز به مقاومت کمتر دارند، مناسب‌ترند.

علاوه‌بر ارتفاع، سایر مشخصات ناودانی ساختمانی مانند ضخامت جان و بال، جنس و وزن نیز در انتخاب سایز مناسب تأثیرگذارند. با توجه به این مشخصات و همچنین نیازهای پروژه، می‌توانید سایز مناسب ناودانی را انتخاب کنید. 

مشخصات اصلی ناودانی ساختمانی

ابعاد ناودانی ساختمانی، شامل ارتفاع، عرض بال و ضخامت جان و بال می‌شود. ارتفاع ناودانی را پیش‌تر توضیح دادیم. عرض بال نیز، فاصله بین لبه خارجی یک بال تا لبه خارجی بال دیگر است. ضخامت جان و بال به ترتیب ضخامت قسمت افقی و عمودی ناودانی را نشان می‌دهد. این ابعاد، تاثیر مستقیمی بر مقاومت و کاربرد ناودانی دارند.

وزن ناودانی ساختمانی، یکی دیگر از مشخصات مهم آن است که بر حسب کیلوگرم بر متر بیان می‌شود. وزن ناودانی به ابعاد و جنس آن بستگی دارد. هرچه ابعاد ناودانی بزرگتر و جنس آن سنگین‌تر باشد، وزن آن نیز بیشتر خواهد بود. وزن ناودانی در محاسبات باربری و همچنین تعیین قیمت آن نقش مهمی دارد. جدول زیر وزن ناودانی را در سایزهای مختلف نشان می‌دهد:

طول ناودانی نیز از مشخصات مهم آن است که معمولاً ۶ یا ۱۲ متر است. ناودانی‌های سنگین معمولاً فقط در طول ۱۲ متر تولید می‌شوند. 

در آخر، استانداردهای تولید ناودانی ساختمانی، معیارهایی برای کنترل کیفیت و یکنواختی محصول هستند. استاندارد DIN 1026 یکی از معروف‌ترین استانداردهای جهانی برای ناودانی است. در ایران نیز از استاندارد EN 10279 برای تعیین رواداری‌های ابعاد، شکل و وزن ناودانی استفاده می‌شود. سایر استانداردهای بین‌المللی شامل استاندارد اروپایی UPN و UNP، استاندارد مقاومت در برابر خوردگی DIN EN ISO 12944-3 و استاندارد فرانسوی NF A 45-255 هستند. همچنین، شما می‌توانید علاوه‌بر تمامی نکات گفته شده، برای دریافت مشاوره تخصصی یا استعلام قیمت ناودانی نیز با کارشناسان ما تماس بگیرید.

سوالات متداول

1. تفاوت ناودانی ساختمانی سبک و سنگین چیست؟
   ناودانی‌های سبک و سنگین، بر اساس وزن آنها دسته‌بندی می‌شوند. وزن ناودانی به نوبه خود به ابعاد و ضخامت آن بستگی دارد. ناودانی‌های سبک، ضخامت کمتر و در نتیجه وزن کمتری دارند. این نوع ناودانی برای سازه‌های سبک و کاربردهایی که نیاز به مقاومت زیاد ندارند، مناسب است. ناودانی‌های سنگین، ضخامت و وزن بیشتری دارند و برای سازه‌های سنگین و کاربردهایی که نیاز به مقاومت بالا دارند، مورد استفاده قرار می‌گیرند. همچنین، ناودانی‌های سنگین معمولاً با استانداردهای اروپایی تولید می‌شوند و به نام ناودانی اروپایی نیز شناخته می‌شوند.
2. کاربرد ناودانی در ساختمان‌سازی چیست؟
   ناودانی‌ها کاربردهای متنوعی در ساختمان‌سازی دارند. از جمله مهم‌ترین کاربردهای آنها می‌توان به ساخت خرپا، تیرهای حمال، دیوارهای جداکننده، سقف‌های سبک و همچنین به‌عنوان مهاربند در سازه‌های فولادی اشاره کرد. شکل U شکل ناودانی، مقاومت خوبی در برابر خم شدن و پیچش به آن می‌دهد و آن را برای این کاربردها مناسب می‌سازد.
3. چگونه سایز مناسب ناودانی ساختمانی را انتخاب کنیم؟
   انتخاب سایز مناسب ناودانی ساختمانی به عوامل مختلفی مانند بار مورد انتظار، طول دهانه، نوع سازه و استانداردهای طراحی بستگی دارد. برای انتخاب سایز مناسب، ابتدا باید بارهای وارده بر سازه را محاسبه کرد. سپس با استفاده از جداول و مشخصات فنی ناودانی‌ها، سایزی را انتخاب کنید که مقاومت و ظرفیت باربری لازم را داشته باشد. همچنین، مشاوره با کارشناسان می‌تواند به شما در انتخاب سایز مناسب کمک کند.