استاندارد ISO یا (International Organization for Standardization)

استاندارد ISO، یکی از انواع استانداردهاست که در صنعت فولاد هم استفاده می‌شود. ایزو (ISO)، مخفف International Organization for Standardization، سازمان بین‌المللی استانداردسازی است. این سازمان غیردولتی، فدراسیونی جهانی از استاندارد ملی بیش از 157 کشور جهان است. هدف اصلی ایزو، توسعه و ترویج استانداردهای بین‌المللی در زمینه‌های مختلف است. کلمه ISO از کلمه یونانی isos به معنای “برابر” گرفته شده است که استانداردهای یکسان در سطح جهانی را نشان می‌دهد.

ایزو استانداردهایی را برای صنایع و حوزه‌ها از جمله مدیریت کیفیت (ISO 9001)، مدیریت محیط زیست (ISO 14001)، مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی (ISO 45001)، مدیریت انرژی (ISO 50001) و بسیاری دیگر، تدوین می‌کند. 

در ایران، موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران (ISIRI) به‌عنوان مرکز ملی تایید صلاحیت ایران و عضو ایزو فعالیت می‌کند و مسئولیت ترویج و اجرای استانداردهای ایزو را در کشور بر عهده دارد. این موسسه به سازمان‌ها در پیاده‌سازی و اجرای این استانداردها کمک می‌کند. با مراجعه به وب‌سایت ISIRI می‌توانید اطلاعات بیشتری در مورد استاندارد ISO و خدمات ارائه شده توسط این موسسه به دست آورید. در ادامه این مقاله، مفصل این استاندارد را بررسی خواهیم کرد و شما را با صفر تا صد آن آشنا می‌کنیم. همچنین، اگر در حوزه فولاد آلیاژی هم فعالیت دارید، بهتر است با مواردی که در ادامه می‌گوییم آشنا شوید.

انواع استاندارد ISO

گواهینامه‌های ISO، در دو دسته‌ی عمومی و تخصصی طبقه‌بندی می‌شوند. هر دسته، اهداف و کاربردهای خاص خود را دارد. 

استانداردهای عمومی ISO

این استانداردها، برای انواع سازمان‌ها و صنایع قابل استفاده هستند. آن‌ها به بهبود سیستم‌های مدیریتی و فرآیندهای عمومی کمک می‌کنند. برخی از مهم‌ترین استانداردهای عمومی عبارتند از:

• ISO 9001 (مدیریت کیفیت): بهبود کیفیت محصولات و خدمات و افزایش رضایت مشتری.
• ISO 14001 (مدیریت محیط زیست): کاهش آلودگی‌های زیست‌محیطی و مدیریت بهینه منابع.
• ISO 45001 (ایمنی و بهداشت شغلی): بهبود ایمنی محیط کار و کاهش حوادث کاری.
• ISO 27001 (امنیت اطلاعات): حفاظت از اطلاعات حساس سازمان در برابر تهدیدات.

استانداردهای تخصصی ISO

این استانداردها، برای صنایع خاص طراحی شده‌اند و نیازهای آن صنعت را برآورده می‌کنند. برخی از مهم‌ترین استانداردهای تخصصی عبارتند از:

• ISO 22000 (ایمنی مواد غذایی): بهبود ایمنی مواد غذایی در زنجیره تامین.
• ISO 13485 (تجهیزات پزشکی): بهبود کیفیت و ایمنی تجهیزات پزشکی.
• ISO 50001 (مدیریت انرژی): بهینه‌سازی مصرف انرژی و کاهش هزینه‌ها.

استاندارد ISO 9000 سیستم های مدیریت کیفیت

استاندارد ISO 9000 مجموعه‌ای از استانداردهای بین‌المللی برای سیستم‌های مدیریت کیفیت است. این استانداردها در سال 1987 توسط کمیته فنی 176 ایزو منتشر شدند. هدف اصلی ISO 9000 ایجاد یک چارچوب مشترک برای پیاده سازی و استقرار سیستم های مدیریت کیفیت در سراسر جهان بود.

با پیاده‌سازی این اصول، سازمان‌ها می‌توانند به یک سیستم مدیریت کیفیت موثر دست یابند. استاندارد ISO 9001 الزامات یک سیستم مدیریت کیفیت را مشخص می‌کند. این استاندارد مورد استفاده سازمان‌هایی قرار می‌گیرد که می‌خواهند توانایی خود را در ارائه مداوم محصولات و خدماتی که مطابق با الزامات مشتری و مقررات قابل اجرا هستند، نشان دهند. به عبارت دیگر، گواهینامه ISO 9001 تعهد سازمان به کیفیت را نشان می‌دهد.

استاندارد ISO 14000 سیستم های مدیریت زیست محیطی

استاندارد ISO 14000 مجموعه‌ای از استانداردهای بین‌المللی برای سیستم‌های مدیریت زیست‌محیطی است. این استانداردها در سال 1996 توسط کمیته فنی 207 سازمان ایزو منتشر شدند. هدف اصلی ISO 14000 کمک به سازمان‌ها برای کاهش تاثیرات زیست‌محیطی فعالیت‌هایشان است. این استانداردها چارچوبی برای مدیریت جنبه‌های زیست‌محیطی یک سازمان فراهم می‌کنند.

ISO 14001 مهم‌ترین استاندارد در خانواده ISO 14000 است. سازمان‌هایی که به دنبال دریافت استاندارد ISO 14001 هستند، باید یک سیستم مدیریت زیست‌محیطی موثر را پیاده‌سازی کنند. این سیستم باید شامل خط‌مشی زیست‌محیطی، اهداف و برنامه‌های زیست‌محیطی، پایش و اندازه‌گیری عملکرد زیست‌محیطی و بازنگری مدیریت باشد.

استاندارد OHSAS 18001 سیستم ایمنی و بهداشت شغلی

OHSAS 18001 استانداردی بین‌المللی برای سیستم‌های مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی بود. این استاندارد به سازمان‌ها کمک می‌کرد تا ریسک‌های ایمنی و بهداشتی را شناسایی و کنترل کنند. OHSAS 18001 با استانداردهای ایزو مانند ISO 9001 و ISO 14001 سازگار بود. این سازگاری به سازمان‌ها اجازه می‌داد تا سیستم‌های مدیریتی مختلف را با هم ادغام کنند.

این استاندارد بر بهبود مستمر عملکرد ایمنی و بهداشتی تاکید داشت. سازمان‌ها با پیاده‌سازی OHSAS 18001 می‌توانستند محیط کاری ایمن‌تری ایجاد کنند. همچنین می‌توانستند از بروز حوادث و بیماری‌های شغلی جلوگیری کنند. 

اکنون OHSAS 18001 با استاندارد ISO 45001 جایگزین شده است. ISO 45001 نیز یک استاندارد بین‌المللی برای سیستم‌های مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی است. این استاندارد جدید بر مشارکت کارکنان و سایر ذینفعان تاکید بیشتری دارد. سازمان‌ها می‌توانند با پیاده‌سازی ISO 45001 به بهبود عملکرد ایمنی و بهداشتی خود دست یابند.

تاریخچه سازمان بین‌المللی استاندارد ISO

ریشه‌های این سازمان به سال 1946 بازمی‌گردد. در آن سال، نمایندگانی از 25 کشور در لندن گرد هم آمدند. هدف آنها بحث درباره آینده استانداردهای بین‌المللی بود. این نشست منجر به تأسیس ISO در سال 1947 شد. در ابتدا، ISO با 67 کمیته فنی کار خود را آغاز کرد.

کمیته‌های فنی نقش مهمی در توسعه استاندارد ISO دارند. هر کمیته بر روی یک حوزه خاص تمرکز می‌کند. این کمیته‌ها متشکل از کارشناسان از کشورهای مختلف هستند. آنها با همکاری یکدیگر، استانداردهای بین‌المللی را تدوین می‌کنند. این استانداردها به بهبود کیفیت، ایمنی در صنایع مختلف کمک می‌کنند.

در طول سال‌ها، استاندارد ISO به‌طور چشمگیری رشد کرده است. امروزه، این سازمان بیش از 24000 استاندارد بین‌المللی منتشر کرده است. این استانداردها طیف وسیعی از حوزه‌ها را پوشش می‌دهند. همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، عبارتند از مدیریت کیفیت، محیط زیست، ایمنی و بهداشت شغلی. 

نحوه تدوین استاندارد ISO چگونه است؟

سازمان بین‌المللی استاندارد ISO برای تدوین استانداردها، فرآیندی شش مرحله‌ای را دنبال می‌کند. این فرآیند باعث می‌شود که استانداردهای تدوین‌شده، نیازهای صنایع و مصرف‌کنندگان را برآورده کنند. 

1. مرحله پیشنهاد

تدوین استاندارد جدید، از نیاز صنعت یا مصرف‌کننده شروع می‌شود. انجمن‌های صنعتی یا گروه‌های مصرف‌کننده، پیشنهادی برای استاندارد جدید ارائه می‌دهند. کمیته‌ی مربوطه در ISO، ضرورت تدوین استاندارد جدید را بررسی می‌کند.

2. مرحله مقدماتی

پس از تأیید نیاز، گروه کاری متشکل از کارشناسان و ذی‌نفعان تشکیل می‌شود. این گروه، پیش‌نویس اولیه‌ی استاندارد را تهیه می‌کند. پس از اطمینان از کیفیت پیش‌نویس، کمیته‌ی مادر در مورد مرحله‌ی بعدی تصمیم‌گیری می‌کند.

3. مرحله کمیته

در این مرحله، اعضای کمیته‌ی اصلی، پیش‌نویس استاندارد را بررسی و نظرات خود را ارائه می‌دهند. رسیدن به اجماع در مورد محتوای فنی پیش‌نویس، شرط ورود به مرحله‌ی بعدی است.

4. مرحله استعلام

پیش‌نویس استاندارد بین‌المللی (DIS) برای اعضای ISO ارسال می‌شود. اعضا، نظرات خود را ارائه داده و در نهایت رأی‌گیری انجام می‌شود. تأیید DIS بدون تغییر فنی، منجر به انتشار استاندارد می‌شود. در غیر این صورت، پیش‌نویس به مرحله‌ی تأیید می‌رود.

5. مرحله تأیید

پیش‌نویس استاندارد بین‌المللی (FDIS) به اعضای ISO ارائه می‌شود. اعضا، در مورد تایید استاندارد جدید رأی‌گیری می‌کنند.

6. مرحله انتشار

در صورت تأیید FDIS توسط اعضای ISO، استاندارد جدید رسماً منتشر می‌شود. این استاندارد، به‌عنوان یک مرجع بین‌المللی برای صنعت و مصرف‌کنندگان قابل استفاده خواهد بود.

لازم به ذکر است که برای تایید استاندارد ISO، حداقل دو سوم اعضای شرکت‌کننده باید رای مثبت دهند. همچنین، حداکثر یک چهارم اعضای شرکت‌کننده می‌توانند رای منفی بدهند.

مزایای گواهینامه‌های سازمان بین المللی استاندارد

استاندارد ISO، تاییدی بر پایبندی سازمان‌ها به استانداردهای بین‌المللی است. درواقع، مزایای بسیاری برای کسب‌وکارها به ارمغان می‌آورند که عبارتند از:

1. این گواهینامه‌ها، اعتبار سازمان را در عرصه‌ی جهانی افزایش می‌دهد که برای تجارت بین‌المللی بسیار پراهمیت است.
2. استاندارد ISO، بهبود خدمات به مشتریان را هدف قرار می‌دهد و باعث افزایش رضایت مشتری و وفاداری آن‌ها می‌شود.
3. داشتن گواهینامه‌ی ISO، شرط لازم برای شرکت در بسیاری از مناقصات دولتی است و شانس موفقیت در مناقصات را افزایش می‌دهد.
4. پیاده‌سازی این استانداردها، باعث بهبود عملکرد سازمان شده و به مدیریت بهتر منابع و افزایش بهره‌وری منجر می‌شود. همچنین، آژانس‌های صدور گواهینامه، در تدوین روش‌های عملیاتی استاندارد (SOP) به سازمان‌ها کمک می‌کنند.
5. تضمین‌کننده‌ی کیفیت محصول مطابق با استانداردهای جهانی هستند که احتمال رد سفارش به‌دلیل نقص محصول را کاهش می‌دهد.

آیا گواهینامه ایزو برای من مناسب است؟

استاندارد ISO، تاییدی بر انطباق کسب‌وکار شما با استانداردهای بین‌المللی است. اما آیا واقعاً به آن نیاز دارید؟ با پاسخ به سوالات زیر، می‌توانید تصمیم‌گیری بهتری داشته باشید.

1. آیا افزایش 20 درصدی ارزش کسب‌وکار برای شما مهم است؟ 
2. آیا به‌دنبال افزایش سودآوری هستید؟ 
3. آیا زمینه‌هایی برای بهبود عملکرد در کسب‌وکار شما وجود دارد؟ 
4. آیا بهبود رضایت مشتری برای شما اولویت دارد؟
5. آیا افزایش مشارکت و انگیزه‌ی کارکنان برای شما مهم است؟ 

اگر به اکثر این سوالات پاسخ مثبت دادید، اخذ گواهینامه‌ی ISO می‌تواند برای کسب‌وکار شما مفید باشد. این گواهینامه، به شما کمک می‌کند تا در بازار رقابتی، موفق‌تر عمل کنید.

اهمیت استاندارد ISO

همان‌طور که گفتیم، گواهینامه‌های ISO، سندی معتبر از سوی سازمان‌های ثالث هستند. آن‌ها به مشتریان نشان می‌دهند که شرکت، به کیفیت محصولات و خدمات خود متعهد است. این تعهد، به افزایش رضایت مشتری و وفاداری آن‌ها منجر می‌شود. همچنین، گواهینامه‌های ISO، باعث بهبود مستمر فرآیندها می‌شوند. 

علاوه‌براین، استاندارد ISO، به ارتقای وجهه‌ی شرکت در سطح جهانی کمک می‌کند. این گواهینامه‌ها، به‌عنوان یک نشان بین‌المللی کیفیت، شناخته می‌شوند و به شرکت در جذب سرمایه‌گذاران و شرکای تجاری جدید یاری می‌رسانند.

مراجع صدور معتبر گواهی ایزو

برای اخذ گواهینامه‌ی ISO، باید به مراجع صدور معتبر مراجعه کنید. این مراجع، تحت نظارت نهادهای اعتباربخشی بین‌المللی مانند ASCB یا IAF فعالیت می‌کنند. اعتبار این نهادها، به اعتبار گواهینامه‌ی صادرشده می‌افزاید.

برخی از مراجع معتبر جهانی عبارتند از:

1. BSI: British Standards Institution
2. TÜV: Technischer Überwachungsverein (TÜV Rheinland, TÜV SÜD, etc. – TÜV به تنهایی یک سازمان واحد نیست، بلکه مجموعه‌ای از سازمان‌های مستقل است.)
3. SGS: Société Générale de Surveillance
4. DNV: Det Norske Veritas

در ایران هم نهادهای معتبری خدمات صدور گواهینامه را ارائه می‌دهند. برای انتخاب مرجع مناسب، باید به مواردی مانند اعتبار نهاد، تجربه و تخصص کارشناسان، هزینه و خدمات پس از فروش توجه کنید. انتخاب مرجع مناسب، نقش مهمی در اثربخشی گواهینامه‌ی ISO دارد.

به‌عنوان مثال، شرکت ممیزی و صدور گواهینامه با نام “مدیران کیفیت بین‌المللی الین سرمت” و نام اختصاری EIQM CERT با شناسه ملی ۱۴۰۰۷۷۶۸۳۸۹، از مراجع صدور گواهینامه در ایران است. این شرکت، در زمینه‌های مختلفی مانند مدیریت کیفیت، ایمنی، محیط زیست و صنایع غذایی فعالیت می‌کند. همچنین می‌توانید لیست مراجع تایید صلاحیت شده را در وبسایت مرکز ملی تایید صلاحیت ایران (NACI) مشاهده کنید.

مراحل و نحوه دریافت گواهینامه ISO

دریافت گواهینامه‌ی ISO، فرآیندی چند مرحله‌ای است. مراحل اخذ گواهینامه‌ی ISO به شرح زیر است:

1. انتخاب استاندارد: ابتدا باید استاندارد ISO مناسب با نیازهای سازمان خود را انتخاب کنید. به‌عنوان مثال، ISO 9001 برای مدیریت کیفیت و ISO 14001 برای مدیریت محیط زیست کاربرد دارد.
2. مشاوره و آماده‌سازی: مشاوران ISO به شما در پیاده‌سازی الزامات استاندارد کمک می‌کنند. آن‌ها فرآیندها و سیستم‌های داخلی سازمان را بررسی و بهینه‌سازی می‌کنند.
3. ایجاد و پیاده‌سازی سیستم مدیریت: پس از آماده‌سازی اولیه، سیستم مدیریت براساس استاندارد انتخابی ایجاد و پیاده‌سازی می‌شود. این مرحله، شامل مستندسازی فرآیندها و آموزش کارکنان است.
4. ممیزی داخلی: کارشناسان سازمان، ممیزی داخلی را برای ارزیابی انطباق با استاندارد انجام می‌دهند. این مرحله، به شناسایی نقاط ضعف و بهبود سیستم کمک می‌کند.
5. ممیزی خارجی و صدور گواهینامه: در نهایت، یک مرجع صدور معتبر، ممیزی خارجی را انجام می‌دهد. در صورت انطباق کامل با استاندارد، گواهینامه‌ی ISO صادر می‌شود. این گواهینامه، معتبر بودن سیستم مدیریت را تایید می‌کند.

شرایط گرفتن ایزو چیست؟

1. تعیین اهداف و سیاست‌های سازمانی مرتبط با استاندارد ISO.
2. ایجاد و پیاده‌سازی سیستم مدیریت منطبق با الزامات استاندارد.
3. حمایت و تعهد مدیریت در پیاده‌سازی و حفظ سیستم.
4. آموزش کارکنان در مورد الزامات و روش‌های اجرایی استاندارد.
5. مستندسازی فرآیندها، روش‌ها و سوابق مرتبط با استاندارد.
6. انجام ممیزی‌های داخلی منظم برای بهبود مستمر سیستم.
7. ممیزی نهایی توسط مرجع صدور گواهینامه‌ی معتبر.

کاربرد استاندارد ISO

یکی از کاربردهای اصلی استانداردهای ISO، بهبود رهبری و تعهد در سازمان است. این استانداردها، مدیریت را تشویق می‌کنند تا به کیفیت و عملکرد مناسب متعهد باشند و فرهنگ بهبود مستمر را در سازمان نهادینه کنند. استانداردهای فولاد، از دیگر کاربردهای آن است. همچنین، ISO به سازمان‌ها در مدیریت ریسک و شناسایی فرصت‌های تجاری کمک می‌کند. با پیاده‌سازی این استانداردها، سازمان‌ها می‌توانند ریسک‌ها را به‌طور موثر مدیریت کرده و از فرصت‌های موجود به بهترین شکل استفاده کنند.

مدیریت منابع، از دیگر کاربردهای مهم استانداردهای ISO است. این استانداردها، به سازمان‌ها کمک می‌کنند تا از منابع موجود، از جمله نیروی انسانی و زیرساخت‌ها، به‌صورت بهینه استفاده کنند. همچنین، استانداردهای ISO، به بهبود ارتباطات داخلی و خارجی سازمان کمک می‌کنند و شفافیت و هماهنگی را در فعالیت‌ها افزایش می‌دهند.

نحوه تدوین استاندارد ISO چگونه است؟

استانداردهای ISO، توسط گروه‌های کاری متخصصان در سطح ملی و بین‌المللی تدوین می‌شوند. این فرآیند، شامل شش مرحله‌ی اصلی است که شامل:

1. پیشنهاد (NP): نیاز به استاندارد جدید، توسط کمیته‌های استانداردسازی شناسایی و ارزیابی می‌شود. در این مرحله، پیشنهاد ایجاد استاندارد جدید ارائه می‌شود.
2. پیش‌نویس (WP): گروه‌های کاری متخصص، پیش‌نویس اولیه‌ی استاندارد را تهیه می‌کنند. این پیش‌نویس، شامل الزامات و روش‌های اجرایی استاندارد است.
3. پیش‌نویس کمیته (CD): نمایندگان ملی در ISO، پیش‌نویس استاندارد را بررسی و نظرات خود را ارائه می‌دهند. این مرحله، به هماهنگی و یکپارچگی استاندارد کمک می‌کند.
4. نظرسنجی (DIS): پیش‌نویس استاندارد بین‌المللی (DIS) برای نظرسنجی و رای‌گیری به اعضای ISO ارسال می‌شود. در صورت کسب حداقل 75% رای مثبت، به مرحله‌ی بعد می‌رود.
5. تصویب (FDIS): پیش‌نویس استاندارد بین‌المللی (FDIS) برای تصویب به اعضای ISO ارائه می‌شود. کسب حداقل دو سوم رای مثبت، منجر به انتشار استاندارد می‌شود.
6. انتشار: پس از تصویب، استاندارد جدید ISO منتشر می‌شود. این استاندارد، به‌عنوان یک مرجع بین‌المللی برای سازمان‌ها قابل استفاده است.

اعتبار گواهینامه‌های ISO

گواهینامه‌های ISO، اعتبار سه‌ساله دارند. برای حفظ اعتبار گواهینامه، تمدید سالانه ضروری است. این تمدید، از طریق ممیزی‌های نظارتی انجام می‌شود. پس از سه سال، سازمان باید مجدداً برای اخذ گواهینامه اقدام کند.

چند نکته مهم درمورد استاندارد ISO

1. ISO خود، گواهینامه صادر نمی‌کند. این کار توسط مراجع صدور معتبر انجام می‌شود.
2. همیشه شماره نسخه‌ی استاندارد ISO (مانند ISO 9001:2015) را ذکر کنید.
3. هزینه اخذ گواهینامه، به عوامل مختلفی مانند اندازه‌ی شرکت و تعداد کارکنان بستگی دارد.
4. محصولات و خدمات مطابق با استانداردهای ISO، باعث افزایش اعتماد مشتری می‌شوند.
5. رعایت استانداردهای ISO، همکاری و تجارت بین‌المللی را تسهیل می‌کند.
6. ISO بر بهبود مستمر فرآیندها و سیستم‌های سازمان تأکید دارد.

به‌صورت کلی، مزیت‌های بسیار زیاد این استاندارد و اهمیت آن، باعث شده کاربرد گسترده‌ای داشته باشد. علاوه‌بر نکات گفته شده، می‌توانید برای مشاوره تخصصی و رایگان و همچنین، استعلام قیمت فولاد آلیاژ، با کارشناسان ما در ارتباط باشید.

سوالات متداول

1. استاندارد ISO چیست؟
   ایزو، مخفف International Organization for Standardization و یک سازمان بین‌المللی استانداردسازی محسوب می‌شود. این سازمان غیردولتی، فدراسیونی بزرگ از استانداردهای ملی بیشتر از 157 کشور دنیا است. 
2. انواع استاندارد ایزو کدامند؟
   به دو دسته عمومی مثل مدیریت کیفیت، محیط زیست، ایمنی و بهداشت شغلی، امنیت اطلاعات و استانداردهای تخصصی مثل ایمنی مواد غذایی، تجهیزات پزشکی و مدیریت انرژی تقسیم می‌شود.
3. اعتبار گواهینامه ایزو چند سال است؟
   اعتبار این گواهینامه‌ها تا سه سال است. بعد از آن باید برای گرفتن آن مجدد باید اقدام کرد.